Τα τελευταία 40 έτη, η γνώση πάνω στην πρόληψη και αντιμετώπιση της ΚΑΝ έχει αυξηθεί σημαντικά και αυτό μεταφράζεται σε μία σημαντική μείωση της καρδιαγγειακής θνητότητας έως και 50%.
Γράφει ο Γιώργος Κοχιαδάκης
Καθηγητής Καρδιολογίας, Πρόεδρος Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας
Τα καρδιακά νοσήματα αφορούν δυσμενείς καταστάσεις που επηρεάζουν την καρδιά. Οι καταστάσεις αυτές περιλαμβάνουν παθήσεις των στεφανιαίων αγγείων που αιματώνουν την καρδιά (στεφανιαία νόσο), ακανόνιστους καρδιακούς παλμούς (αρρυθμίες), καρδιακά προβλήματα με τα οποία γεννιόμαστε (συγγενείς καρδιακές ανωμαλίες), ασθένειες του καρδιακού μυός και ασθένειες των καρδιακών βαλβίδων.
Η καρδιαγγειακή νόσος (ΚΑΝ) είναι ένας γενικός όρος και περιλαμβάνει παθήσεις που επηρεάζουν την καρδιά ή τα αιμοφόρα αγγεία. Συνήθως, οφείλεταιστην εναπόθεση λιπιδίων στο τοίχωμα των αρτηριών, μία διαδικασία που ονομάζεται αθηροσκλήρωση και μπορεί να προσβάλλει αρτηρίες που αιματώνουν τον εγκέφαλο, την καρδιά, τους νεφρούς, τα μάτια και τα κάτω άκρα. Αυτή η διαδικασία αφενός μειώνει σταδιακά τη ροή του οξυγονωμένου αίματος στο αντίστοιχο όργανο οδηγώντας σε προοδευτική δυσλειτουργία του, αφετέρου αυξάνει τον κίνδυνο για αιφνίδιο σχηματισμό θρόμβων αίματος με την εμφάνιση δυνητικά θανατηφόρων καταστάσεων, όπως του εμφράγματος μυοκαρδίου, του εγκεφαλικού επεισοδίου ή της κριτικής ισχαιμίας των κάτω άκρων. Αποτελεί μία από τις κυριότερες αιτίες θανάτου και αναπηρίας παγκοσμίως, αλλά συχνά αποφεύγεται με την εφαρμογή ενός υγιεινού τρόπου ζωής. Οι τέσσερις πιο συχνοί τύποι ΚΑΝ είναι η στεφανιαία νόσος, το εγκεφαλικό επεισόδιο, η περιφερική αγγειακή νόσος και το ανεύρυσμα της αορτής. Οι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο για την εμφάνιση ΚΑΝ είναι το κάπνισμα, ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπέρταση, η υπερλιπιδαιμία, η καθιστική ζωή, η παχυσαρκία, το οικογενειακό ιστορικό ΚΑΝ, μία ανθυγιεινή διατροφή και η αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ.
Πρωτογενής πρόληψη
Η σύγχρονη διαχείριση της ΚΑΝ στηρίζεται σε δύο επίπεδα. Το πρώτο επίπεδο αφορά στην πρωτογενή πρόληψη, που ξεκινάει πριν την εμφάνιση ενός καρδιακού ή εγκεφαλικού επεισοδίου. Αυτή βασίζεται στη διακοπή του καπνίσματος, σε μία υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή (χαμηλή σε κορεσμένα λιπαρά, με κύρια πηγή το ελαιόλαδο, τα λιπαρά ψάρια και τους ξηρούς καρπούς, χαμηλή σε αλάτι, σάκχαρα και πλούσια σε φυτικές ίνες, φρούτα και λαχανικά), σε μία συστηματική, μέτριας έντασης, άσκηση διάρκειας 150λεπτών ανά εβδομάδα, διακοπή του αλκοόλ, διατήρηση ενός φυσιολογικού σωματικού βάρους καθώς και ρύθμιση του διαβήτη, της υπέρτασης και της υπερλιπιδαιμίας με φαρμακευτική αγωγή. Αν η πρωτογενής πρόληψη δεν είναι επαρκής τότε μπορεί να εμφανιστεί ένα καρδιακό ή εγκεφαλικό επεισόδιο.
Σύγχρονη αντιμετώπιση
Στην περίπτωση του οξέος εμφράγματος μυοκαρδίου, κεντρική θέση στην αντιμετώπιση κατέχουν η φαρμακευτική αγωγή καθώς και η αποκατάσταση της ροής του αίματος που έχει διακοπεί είτε με την πραγματοποίηση μίας άμεσης διαδερμικής στεφανιαίας αγγειοπλαστικής (το γνωστό «μπαλονάκι») είτε με τη ριζική χειρουργική αποκατάσταση της με την τοποθέτηση μοσχευμάτων, ιδιαίτερα όταν οι στενώσεις είναι πολλαπλές, σε κεντρικό σημείο και συνυπάρχει σακχαρώδης διαβήτης. Η φαρμακευτική αγωγή βασίζεται σε φάρμακα που εμποδίζουν το σχηματισμό νέων θρόμβων (όπως την ασπιρίνη, την κλοπιδογρέλη ή τικαγρελόρη), μειώνουν την χοληστερόλη (όπως τις στατίνες) που είναι υπεύθυνη για το σχηματισμό της αθηρωματικής πλάκας καθώς και φάρμακα που μειώνουν το στρες του καρδιακού μυός (β-αναστολείς, αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτανσίνης) με αποτέλεσμα να μειώνουν την εμφάνιση νέου καρδιακού επεισοδίου βελτιώνοντας τη συνολική επιβίωση. Από την άλλη πλευρά, στο εγκεφαλικό επεισόδιο, και εδώ κεντρική θέση κατέχουν η ασπιρίνη και η στατίνη, ενώ η άμεση λύση του θρόμβου (με την χορήγηση ενδοφλέβιων φαρμάκων εντός 4,5 ωρών από την έναρξη του επεισοδίου), βελτιώνει την λειτουργική κατάσταση του ασθενούς χωρίς ωστόσο να μειώνει τη βραχυπρόθεσμη θνητότητα. Είναι γεγονός πως η παρουσία οργανωμένων μονάδων φροντίδας ασθενών με έμφραγμα μυοκαρδίου ή εγκεφαλικού επεισοδίου μείωσε σημαντικά την βραχυπρόθεσμη θνητότητα και τη διάρκεια νοσηλεία τους.
Δευτερογενής πρόληψη
Τέλος, το 2 επίπεδο περιλαμβάνει τη δευτερογενή πρόληψη, που αφορά την αποφυγή ενός δεύτερου καρδιακού ή εγκεφαλικού επεισοδίου. Σε αυτό το επίπεδο, εκτός από τους τρεις βασικούς πυλώνες της πρόληψης, που είναι η διακοπή του καπνίσματος, ο υγιεινός τρόπος ζωής και η άσκηση, περιλαμβάνονται ο έλεγχος του σωματικού βάρους, η μείωση τους στρες, η ρύθμιση των μεταβολικών παραγόντων κινδύνου (υπέρταση, διαβήτης, υπερλιπιδαιμία), μαζί βεβαίως και με την αποδεδειγμένα, αποτελεσματική, φαρμακοθεραπεία που αναφέρθηκε προηγουμένως. Επιπροσθέτως, στην περίπτωση ασθενών με πρόσφατο έμφραγμα μυοκαρδίου, υπάρχουν ειδικά προγράμματα καρδιακής αποκατάστασης, που συμπεριλαμβάνουν άσκηση καθώς και όλα τα υπόλοιπα που αναφέρθηκαν, και συμβάλουν στην σταδιακή επιστροφή των ασθενών στην καθημερινότητα τους και στην σωστή εκμάθηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής.
Καταλήγοντας, τα τελευταία 40 έτη, η γνώση μας πάνω στην πρόληψη και αντιμετώπιση της ΚΑΝ έχει αυξηθεί σημαντικά και αυτό μεταφράζεται σε μία σημαντική μείωση της καρδιαγγειακής θνητότητας έως και 50%. Ωστόσο, υπάρχουν ακόμη αναπάντητα ερωτήματα πάνω στη διαχείριση και αντιμετώπιση της ΚΑΝ, και φαίνεται πως με την πρόοδο της τεχνολογίας καθώς και την ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης στην πρωτογενή και δευτερογενή πρόληψη , σύντομα θα απαντηθούν.